امروزه استاندارد ISO 50001 توسط اکثر سازمانها در سراسر جهان به منظور مدیریت  و کاهش مصرف و هزینه های انرژی مورد استفاده قرار می گیرد، ISO 50001 چارچوب کامل و جامعی برای پیاده سازی سیستم مدیریت انرژی (EnMS) در سازمان ارائه می نماید. این استاندارد فرصتهای مناسبی برای سازمانها از توزیع کننده‌های بزرگ تا تولیدکنندگان و کسب ‌وکارهای کوچک، جهت انعطاف پذیری بیشتر درخصوص هزینه های سازمان و مصارف انرژی فراهم می کند. اینکه سازمانی به اخذ گواهی‌ نامه استاندارد ISO 50001 علاقمند باشد و یا  مقررات و معیارهای مصرف انرژی را رعایت کند، یا توسعه پایدار و بهبود مستمر را مدنظر داشته باشد، در هر صورت این استاندارد یک رویکرد نظام‌مند و سیستماتیک برای دستیابی به همه موارد را برای سازمان فراهم می‌کند. در آریان بهسا، ما فقط به دنبال اخذ گواهی نامه سیستم مدیریت انرژی برای مشتریانمان نیستیم، بلکه رویکرد ما این است که در کنار آنها به عنوان یک همکار تجاری باشیم و در همکاری با آنها، سازمان را بگونه‌ای هدایت کنیم که همواره در راستای بهبود مستمر و صرفه‌جویی در مصارف و هزینه‌های انرژی گام بردارند و علاوه بر طراحی و استقرار سیستم مدیریت انرژی، خدمات نگهداری و بهبود مستمر سیستم جهت بروزرسانی استانداردها، مقررات، آموزش و مباحث انرژی مرتبط با سازمان و در نهایت کاهش مصارف و هزینه‌های بهبره‌برداری انرژی سازمان را ارئه می دهیم.

مزیتهای ISO 50001 برای سازمانها

ISO 50001 ، ابزاری قدرتمند برای پیاده‌سازی سیستم مدیریت انرژی در سازمانها را فراهم می‌کند. امروزه مدیریت موثر انرژی، فقط برای بهبود کسب و کار نمی‌باشد، بلکه در حال تبدیل شدن به یک الزام قانونی است. ISO 50001 به سازمانها کمک می کند تا چگونگی استفاده از انواع حاملهای انرژی سازمان را مشخص کنند و روش های واقع بینانه کاهش مصرف، آلودگی ها و هزینه ها را مشخص نمایند. این استاندارد بین المللی، علاوه بر ارائه  شیوه های مدیریت انرژی و صرفه‌جویی در هزینه‌ها، تعهد سازمان به کاهش اثرات زیست محیطی را نیز نشان می دهد و این موضوع سبب افزایش رقابت‌پذیری سازمان و دستیابی به کسب و کارهای جدید می‌گردد. در گراف زیر بهبودهای کسب و کار و زیست‌ محیطی حاصل از اجرای ISO 50001 براساس تجربیات جهانی آورده شده است.

 

استاندارد ISO 50001 که در سال 2011 عرضه شد، حاوی 4 بند کلیدی براساس مدل چرخه PDCA می‌باشد و چارچوبی برای مدیریت موارد زیر فراهم می‌نماید.

• توسعه خط‌مشی انرژی برای مصرف انرژی کارآمدتر
• دستیابی به اهداف خرد و کلان جهت تامین خط‌مشی انرژی سازمان
• استفاده از داده‌های عملکردی جهت درک بهتر و اتخاذ تصمیمهای مناسب درخصوص مدیریت مصارف انرژی
• اندازه گیری و صحه‌گذاری نتایج و دستاوردها
• بازنگری و بررسی کارایی خط‌مشی انرژی تدوین شده

چرخه طرح‌ریزی-اجرا-بررسی-اقدام (PDCA) اصول کار استانداردهای مدیریتی ISO می باشد که با پیگیری آن می‌توان اثربخشی موثر و مستمر سازمان را مدیریت نمود.

نکات کلیدی استاندارد ISO 50001

بند 1: هدف و دامنه کاربرد

هدف و دامنه کاربرد در سیستم مدیریت انرژی به سازمان اجازه می دهد تا با تعریف حوزه سیستم مدیریت انرژی ضمن تمرکز بر منابع، فعالیتهای خود را با اثربخشی بیشتری هدایت نماید. محدوده سیستم مدیریت انرژی ممكن است یك ساختمان، كارخانه، تاسیسات، سایت یا شركت و یا بعضی از اجزای آنها باشد و اقدامات، امكانات و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با منابع انرژی داخل دامنه كاری را پوشش دهد. این بند به سازمان امکان می دهد تا نتایج مدنظر از EnMS را در محدوده مشخصی ارزیابی نماید.

بند 2: مراجع الزامی

هیچگونه مرجع الزامی در این استاندارد وجود ندارد و سازمان متناسب با عملکرد سازمانی خود، الزامات قانونی مورد نیاز جهت حصول دستاوردهای سیستم مدیریت انرژی تعریف می‌نماید.

بند 3: اصطلاحات و تعاریف

لازم است قبل از استقرار سیستم مدیریت انرژی در سازمان، افراد کلیدی سازمان از اصطلاحات و تعاریف درج شده در استاندارد شناخت کافی داشته باشند.

بند 4-2: مسئولیت مدیریت

این بند بصورت کاملا شفاف ضرورت مدیریت ارشد برای پشتیبانی از سیستم مدیریت انرژی را تصریح می کند. این بدان معناست که نمایندگان رده بالای سازمان باید از تعریف، استقرار، پیاده سازی و نگهداری یک خط‌مشی انرژی، پشتیبانی کنند. تعهدات کلیدی شامل انجام بازنگری مدیریت، اطمینان حاصل کردن از اینکه منابع انسانی، فنی و مالی لازم مهیا می باشند و تضمین اینکه اهداف خرد و کلان انرژی برقرار شده اند، لازم می باشد.

بند 4-3: خط‌مشی انرژی

خط‌مشی انرژی سازمان با تعهد سازمان در بهبود عملکرد انرژی مطابقت خواهد داشت. این خط‌مشی باید بازتاب کننده بزرگی و ماهیت کسب و کار ، تعهد به بهبود مداوم و پذیرش هرگونه الزامات قانونی باشد. همچنین فرآیندی برای هدف گذاری و بازنگری اهداف انرژی، پشتیبانی از خرید محصولات کم مصرف و روش و زمان بازبینی و بروز رسانی خط مشی انرژی را شامل شود.

بند 4-4: طرح ریزی انرژی

این بند بر چگونگی سازماندهی سازمان درخصوص مدیریت انرژی تاکید دارد. برای انجام این موضوع، جمع آوری اطلاعات از تمامی فعالیت های سازمان که ممکن است بر استفاده انرژی و الزامات قانونی که سازمان باید رعایت کند، لازم می‌باشد. همچنین سازمان باید یک بازنگری انرژی جامع، جهت تحلیل مصارف و استفاده‌های انرژی را انجام دهد تا دیدگاه و درک مشخصی از سیستمها، فرایندها و تجهیزات با مصارف بالای انرژی در سازمان را بدست آورد. با استفاده از این داده ها،  لازم است فرصت های بهبود مشخص و اولویت بندی شوند. همچنین باید نحوه اندازه گیری بهبودها مشخص شوند و ایجاد یک خط مبنای انرژی نیز ضرورت دارد تا مشخص شود قبل از اجرایی شدن سیستم مدیریت انرژی، چه میزان انرژی مصرف می شده است. در نهایت، همراستا با خط‌مشی انرژی، لازم است اهداف انرژی مشخص،پیاده سازی و مستندسازی شوند و همراه با آن طرح های اقدام که بیان کننده نحوه دسترسی به آنهاست، ایجاد شوند.

بند 4-5: اجرا و عملیات

جهت اطمینان از اینکه EnMS با موفقیت پیاده‌سازی و نگهداری شده باشد، لازم است تمام پرسنل کلیدی مرتبط با سیستم مدیریت انرژی، صلاحیت کافی را داشته و به آنها آموزشهای مورد نیاز مطابق با مسئولیتهایشان ارائه شده باشد. سازمان باید توانایی پرسنلی که با سیستم مدیریت انرژی کار می کنند را بررسی کند و در صورت نیاز به استخدام افراد جدید و یا توسعه آموزشهای لازم،‌اقدام نماید. همچنین باید سیستمی جهت تبادل اطلاعات و آگاهی افراد و روشی برای دریافت بازخوردهای لازم از سیستم ایجاد گردد.از دیگر موارد اصلی در اجرا و عملیات استاندارد ISO 50001، مستندسازی سیستم مدیریت انرژی می‌باشد. باید سیستم مدیریت انرژی، دامنه و کاربرد آن، مرزها، خط مشی، اهداف انرژی و طرحهای اقدام، بطور کاملا شفاف و روشن، تشریح شده باشد. همچنین لازم است فرآیندی برای نگهداری، بازنگری منظم و بروز رسانی اسناد ایجاد گردد. ایجاد و برقراری فرایندها و کنترلهای عملیاتی در راستای الزامات استاندارد، این امکان را برای سازمان فراهم می‌کند که از مدیریت و کنترل مصرف انرژی اطمینان حاصل نماید و خط مشی و اهداف مقرر شده در طرح ریزی انرژی را پیگیری نماید. الزامات طراحی در بخش پیاده سازی و عملیاتی کردن استاندارد، سازمان را ملزم می کند تا تمام امکانات، تجهیزات، سیستم ها و فرآیندهای جدید، اصلاح شده و یا بازسازی شده که تاثیر بسزایی بر مصرف انرژی دارند، را مورد ارزیابی قرار دهد و هرگونه دستاورد جدید را  مستند و در اقدامات و پروژه‌های آتی استفاده نماید.همچنین این الزام وجود دارد که هنگام خرید یا تدارک خدمات یا محصولات انرژی که مصرف کننده انرژی هستند، سازمان برای اندازه گیری مصرف، استفاده و بازده انرژی در عمر مفید محصول و یا خدمت ضوابط مشخصی دارد و اینکه به تامین کنندگان بالقوه آگاهی داده می شود که یکی از پارامترهای تصمیم‌گیری برای خرید محصول و یا خدمت، ضوابط کارایی انرژی است.

بند 4-6: بررسی

این بند به اندازه‌گیری و ارزیابی میزان اثربخشی سیستم مدیریت انرژی می‌پردازد. در این بخش لازم است تا مشخص شود که چه کمیتی باید اندازه گیری شود، نحوه اندازه گیری آن چگونه است و چگونه و در چه زمانی باید داده ها تحلیل و گزارش شوند. انجام ممیزی داخلی ضرورت دارد تا از همخوانی EnMS با ISO 50001 اطمینان حاصل شود و همچنین برآورده شدن اهداف سیستم مدیریت انرژی ارزیابی گردد. بدیهی است باید با انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه هرگونه ناهمخوانی و ناسازگاری برطرف گردد.

بند 4-7: بازنگری مدیریت

طبق برنامه زمانی مشخص شده، لازم است مدیریت ارشد سازمان  را بازبینی کند. این کار باید بگونه ای انجام می شود که مناسب، کافی و موثر باشد. نکات مهم شامل بازنگری خط‌مشی انرژی، عملکرد انرژی سازمان، رعایت قانون و هرگونه تغییرات در قوانین و مقررات وضع شده توسط دولت، صنعت و سایر ارگانها، وضعیت اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه و همچنین توصیه هایی جهت بهبود می باشند. عموماً، نتایج بازنگری مدیریت مشتمل بر مواردی نظیر تغییرات خط مشی انرژی، شاخص های عملکرد انرژی و یا اهداف EnMS می باشد.

جهت دانلود استاندارد  pdf ISIRI ISO 50001 - سیستم مدیریت انرژی (251 KB)  کلیک کنید.